Pupa Sahawm Dan
Nopna-Dahna sungah thukhun ngeina zui-in ki-uapin nakhempeuh kiseem hi. Tua thukhun kantanin khengval leh kideihlo hi. Kisam leh zong kideihlo hi. Sanggam abul-adawn kiguang dimdiam hi. Tua zui-in sa hawm uh hi. Aphei tang ding, a liang tang ding, angawng tang ding, cih bangin min gotsa-in nei uh hi. Piakding kilawm khatzong nusia lo uh hi. Sialcingte nangawn sialneel, ci-in atawkuam teng pia uh hi.
Tua tawh kizui-in ama tanhdingaa kisehna mun lian a kipiak keileh bang hang hiam, kapanmun hong kheel hiam, kei hong manuam uh hiding hiam, hong khelbawl hiam, ci-in sittel pah tiuteu hi. Amau dinmun tawh kisai satahn bektawh lungkimse uh hi. Avaal deihlo hi. A hemzawkleh zong lungkimlo uh hi. Thumaan mahmah, cihtak mahmah uh hi.
Amau tanhding sa a piak ciangin, ne pahpah lo-in sittel masa uh hi. A kilawmlo a om ciangin nolhkik uh hi. Tua ahih ciangin Zuhawm-sahawm kidop kul hi. Sasem siam kicial hi. Apazaw-asahzaw cih omsak lo hi. A temha sawipaisak lo hi. Sa semhun ciangin Bangkuapipa leh a tei zawdeuhte in sakuang-umin encik ciat uh hi. Paubanglo dingin hanciam uh hi. Saluang munkhatzong mawkvallo dingin kiseh hi.
Sahawmdan pen hunkhat leh hunkhat munkhat leh munkhat kibanglo hi. Nopna sahawm leh Dahna sahawm kibanglo hi. Mo-sagawh leh thudangte kibang lo hi. Lawm-an neekna-ah Sanggamsa kipia lo hi. Ahih hangin a thusiamte in, Tuibuhsa ci-in Tanupi Tuitaak leh Tanu nihna ahi Sawlla a iikbup hawmsak hi. Bang hang hiam, cihleh Tanute pen kitaang sapna khempeuhah gamtaang ahihman ahi hi.
A. Mo-sagawh Sakuangkhen: Aphei-meibaang, A iiktawn, Alianggel [alianggalkah], Akha phalkhat, Anungzuui phalkhat, Adeekguh phalkhat, Agilpi phalkhat, Abil langkhat, Angoi kawnkhat, Asin sehthumsuah sehkhat.
B. Mokhate sahawm
Hihneihna: Ko kiangah sahawmdan namnih om hi. Teizaangtat leh Saizaangtat kici hi. Ko pen Teizaangtat zang kahihman un, namnihin kong gelh hi. Ahizongin nakpi-in kilamdang lua lo hi.
1. Gaal-aihna
E. Tong (Zupinung) Ton Ciang a Sahawmdan tuamtuam
J. Sihna Hanken Sahawmdan: Tuitaak, or Tanupi Aphei, anaakguh tangkhat, vakhupeu [ asialin kipia] Anaaktangnih baang, apheisa bakkhat, angawngsa bakkhat, ahuaisa bakkhat, aliangsa bakkhat, asin, agilpi, agilkha,atuap a-ekthup, innlakte siguina aphuukka leh akopsam savaal tuamtuam kipialai hi. Sawlla or Tanu nauzaw. Aliang khat pia hi. Adangte Tanupi tawh kibangsak hi. Tanupi leh Tanu nauzaw in amau saante hawmkik uh hi. Apheisa khennih suah a, ama Thallohpa leh a Tanupi hawmsak hi. Anaakbul nihsuah a, tanu nauzaw pia hi.Thalloh leh Sunghpi. Anaak nih, apheisa,aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-eekthup, a-iik leh agilkha pia hi. Innlak guina samal(sakeng) apheikhat teelsak hi. Hih a sa saante pen amau bultengmah hawmsak hi. Apheisa bakthum suah a, Tanu-nauzaw, Sunghpi, leh Zinkhak hawmsak hi. Anaakbul pen Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Zinkhak leh Pu saan. Anaak tangnih baang, apheisa, aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-ekthup, a-iik leh agilkha saang hi. Savo kici asialin bakkhat tuak kipialai hi. Amau sante anaakbul nih suahin Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Apheisa thum suahin, Tanu nauzaw, Sunghpi, Zinkhak hawmsak hi.
Sabawlgel saan. Anaak tanggiat, apheisa, anaakbul nih, aliangsa, angawngsa, ahuai, asungkua namkim saang hi. Tua banah Innlak guina samak phei khattuak kipialai hi. Ahawmkik ciangin, anaak tanggiat tumnih suah a, amau aadingin tangli baang koih hi. Anaakbul nihsuah leuleu a, Tanu nauzaw leh Thalloh hawmsak hi. Thusageel saan. Anaakbul tangnih baang, aliangsa, angawngsa, apheisa, asungkua namkim saangsak hi. Zawl leh Nuphal saan. Anaakbul tangkhatbaang leh asungkua omlai bangbang kipia hi. Khankuang bawlte angawng phalkhat kipia hi. Nautaangte pen angoi tumkhat leh agilpi pia hi. Sungtaa. Aphuuk, angoi, agilpi pia hi. Miguina vokno malkhat pia hi. Simaisa Aphuuk asungkua namkim kipia hi. Khuangtumsa Khuangtumpa leh Daaktumte hawm dingin, anak tangkhat, apheisa bakkhat,angoi, agilpi, atuap kipia hi. Asin kihello hi. Laang'khetsa Apheisavo ki-aat hi. Innteek sa Thalloh siguina ateltawn, zungzui kaikha, aliangkhat, apheimal, ahuai, Atel leh azungzui.
Innlakguina sungpan innteek in, aliangbit,apheikhat, atel sungnung, tang uh hi. Lukhungsa kici, alungphalkhat, amuk, acingsa bakkhat, azel tumkhat, atuap, agilkha, asin, a-ekthup, aleii tumkhat.
K. Sahawmdan: Behlamte Thalloh in apheibul. Zinkhak in anaak tangli baang. Sialbawl in anaak tangthum Tulpikai in anaak tangnih Beh ngana in tangnihmah Behgukna anak tangnihmah Tanupawl Tanupi in abul Tanu nihna in aliang deih teelsak. Tanu thumna in aliang teelloh zawkpen Tanu lina in a zaangsa teelsak Tanu ngana in a zaangsa kiteellozaw pen. Tanu nautaang in aphuuksa hawm uh. A iiksa pen khunsa-in kihawm hi. Thallohpanin panto hi. Pu pawl. Pupi in angawng sang hi. Tangpu in ameizui ngah hi. Pu dangte pen ameizui tumtanin hawm hi A kicin keileh ahuai hawmsak hi. Thusa leh Sasem Apheisa aatin pia hi. Sakuangkhiat. A lutang, a-iik, aliang, azaangsakhat, angawng kikoihsak hi. Angoi kawnkhat, asinkakhat, cihbangin kikoihsak hi.
Ei Christian ten Zuhawm-Sahawm pen kinakzat nawnlo hi. Tanu leh Thusa agimdiak agamtaang diakte bek tanh kipia a, adangdangte ngeina zui-in kihawm lo hi. Tanupi leh anihna pen tuibuhsa peuh kipia hi. Christian sungah Beh-thusa leh Veng-thusa in nasep neisimsim hi. Tua ban-ah SDA Pawlpi diakdiak Ganpum zatna tawm hi. Zong kideih khollo maita hi. Zindo nading aa kigo leh innteekmeh ding aa kigo nangawn kibuaipih tamzaw ahihmanin kazang taktak lo hi.
Hih kagelh pen Khang taangthu ciamtehna ding leh Ngeina a kannuam khangnote aading ngimna tawh katheihsunsun hong gelhkhia kahi hi. Tua zong amauzat kammalte katheihtel loh tammahmah ta hi. Ameizu, asumkuul, aciangkang, abul, atong, amal cihkhawng kazakzak hangin bangcih katelloh ngentang ahi hi.
L. Pusa or Innsungpi thoih sahawmdan
Zomite in gualzawhna leh matutna khatpeuh a om ciangin kipahtawi uh hi. Kasangnaupan lai-in kapa in lai ka-on simin aktawh hong aihsak tawntung hi. Innkuan iin kilungkim mahmah hi. Kalai onman kei aklu hong nesak hi. Thuneuno abat hangin hanciamnopna hong khangsak hi. Nu leh pa hong pahtawina pen ki-angtanpih mahmah hi. Ka uu pen saben uuk ahih ciangin lailam haatlo hi. Ahih hangin vakhu khat amat pen kapa'n aklui khat tawh aihsak hi. Vakhu pen khuttum-cia phalo hi. A aihna aklui pen innkuanmeh cing hi. Tua bang kipahtawina in lungsim cidamsak hi.
N. Pute Tuukzuu Kholh: Zomi lawkite in tuuktung masa anpalte zuu in sa uh hi. Puute zuu khol uh hi. Zucil kaimasa pen a puupi suah uh hi. Apuu in la-in mawkneeklo hi. A tute cidamna ding leh mimza tangza lazo ding, sumnu sumpa lamzawhna dingin thupha ngetsak uh hi. Zomi te ngeina-ah numeite in pianna nulehpa vakna ding thu ngahlo hi. Go leh gam kitomsak lo hi. Ahih hangin numei nualam pen kipuapaih tuanlo hi. Naupangte in puute zahtakpiakna leh pahtawina itna lahna ding ngeina hoihmahmah nabawl zel hi. Puute tuukzu-kholh pen numeilam pahtawina ahi hi. Puute leh lamphung kineekzolo cih paunak nei uh hi. Tua pen naupangte in nulam ahi puute pen simmawh loh ding deihna hi. Lungsim sungah ngeina kipmahmah aguansak ahi hi. Puute simmawhte damlo hi. Nuamsa lo hi. cin umsak hi. Gilsung damlote in gau-an la ci'n puute kiangah ankhing vasiim uh hi. A tute tungah khasia leh, napu ngoidok hing bang hang hong hici bawl na hiam? cithei uh hi. Ngoidok cihpen gilnathei cihna ahi hi. Tua ahih ciangin damlohna thu khatpeuh a omleh puute kiang taailoh phamawh ahihmanin puute kizahtak hi. Ki -iit mahmah hi. Thupha ngahna-naak ahi hi.
Tanu-mokhak khempeuh kiciamkholin, a zu-kholhni kibangsak uh hi. Lawki-hunin omkhawlna munah aneek uh zuu hipen hi. Anlim sangin zuu pen thupiseh zaw uh hi.Puute pahtawina la vive sa uh hi.
Tuhun Christian ten zong hih ngeina paikhia tuanlo hi. Zuu tangin cikhum bawngnawi peuh kikhol hi. Antak bungkhat bungnih vapuak thei hi. Pawlkhat in anlim-tuilim vaneekpih hi. Hih pen puute pahtawina pawi limci mahmah ahi hi.Ei Christian khangthak hunin zong puute pahtawina hunnuam limci-takin kibawl thei lel ding hi.
O. Sazaam: Japan-galma hunin saneek kisangkhaat mahmah hi. Sa-sai omlo hi. Dangka-tang ngahna haksa lua hi. Akpi khat matkhat in kilei hi. Minvawh khat neilo-in akno khat zong kigongam lo hi. Sumtawng-thoih ahihkeh huanthoih cihkhat in zang hamtang uh hi. Saneekna tawmlua ahihmanin lampi zong uh hi. Inn-4 inn-5 kipawlin banpai-in vok go uh hi. Tua pen sazaam kici hi. Vok pen bangcia go dingcih ciangtan uh hi. Pawlkhat in nekhawm hi. Pawlkhat in a kikimin sehhawm uh hi. Sa khamtakin ne uh ahihman sazaam pen ahihzote ki-eng mahmah hi. Hih kipawlna pen a cithei zawdeuhte aa hi. Meigong daipamte kihel zolo hi.
P. Tukvak: Tanghamkin kici ankung leh kiak kikimin a omlaitak lokhawh kikin mahmah hi. Lo-lel ahihman thacial uh hi. Kialhuntawh kituak sawnsawn hi. Thacialte kivaitut zolo ahihman, tuktun(akhawhsa-tun) ciang kivaakpan hi. Tuktun ciangin thacialte kaikhawm in zuu leh sa akhamtakin neekpih hi. Thacial-vaak tawh kibangnawnlo hi. Pawibawl banglel ahihman nuamsa mahmah hi.
Hih ngeinate pen dawibiakna tawh kisai hilo hi. Amau-hun tawh kituak nuntak khuasakzia ahi hi. Tua banga kikaihkhopnate pen a kingai tengmah ahi hi. Kikholhna tamleh kingaihna leh kiphawkna zong khangpah hi.
Tua tawh kizui-in ama tanhdingaa kisehna mun lian a kipiak keileh bang hang hiam, kapanmun hong kheel hiam, kei hong manuam uh hiding hiam, hong khelbawl hiam, ci-in sittel pah tiuteu hi. Amau dinmun tawh kisai satahn bektawh lungkimse uh hi. Avaal deihlo hi. A hemzawkleh zong lungkimlo uh hi. Thumaan mahmah, cihtak mahmah uh hi.
Amau tanhding sa a piak ciangin, ne pahpah lo-in sittel masa uh hi. A kilawmlo a om ciangin nolhkik uh hi. Tua ahih ciangin Zuhawm-sahawm kidop kul hi. Sasem siam kicial hi. Apazaw-asahzaw cih omsak lo hi. A temha sawipaisak lo hi. Sa semhun ciangin Bangkuapipa leh a tei zawdeuhte in sakuang-umin encik ciat uh hi. Paubanglo dingin hanciam uh hi. Saluang munkhatzong mawkvallo dingin kiseh hi.
Sahawmdan pen hunkhat leh hunkhat munkhat leh munkhat kibanglo hi. Nopna sahawm leh Dahna sahawm kibanglo hi. Mo-sagawh leh thudangte kibang lo hi. Lawm-an neekna-ah Sanggamsa kipia lo hi. Ahih hangin a thusiamte in, Tuibuhsa ci-in Tanupi Tuitaak leh Tanu nihna ahi Sawlla a iikbup hawmsak hi. Bang hang hiam, cihleh Tanute pen kitaang sapna khempeuhah gamtaang ahihman ahi hi.
A. Mo-sagawh Sakuangkhen: Aphei-meibaang, A iiktawn, Alianggel [alianggalkah], Akha phalkhat, Anungzuui phalkhat, Adeekguh phalkhat, Agilpi phalkhat, Abil langkhat, Angoi kawnkhat, Asin sehthumsuah sehkhat.
B. Mokhate sahawm
- Thalloh or Sanggamkhatna ------- Atel leh a sungkua namkim.
- Sunghpipa -------------------------- Atel sungnung leh sungkua namkim.
- Tanupi or Tuitaak, or ------------- A iik leh a sungkua namkim.
- Tanu-nauzaw or Sawlla ---------- Aphuuk leh a sungkua namkim.
- Zinkhak, or Sanggam nihna ------ Azungzui leh a sungkua namkim. Vok ahihleh sungkua namkim kipia lo hi. Angoi tumkhat ta kizuisak bek hi.
- Innteek ---------- Aliangbit leh sungkua namkim.
- Thalloh ---------- Atel leh sungkua namkim.
- Sunghpi --------- Atel sungnung leh sungkua namkim.
- Tanupi ---------- A-iik leh sungkua namkim.
- Tanu nihna ----- Aphuuk leh sungkua namkim. Vok ahih leh angoi tumkhat tek.
Hihneihna: Ko kiangah sahawmdan namnih om hi. Teizaangtat leh Saizaangtat kici hi. Ko pen Teizaangtat zang kahihman un, namnihin kong gelh hi. Ahizongin nakpi-in kilamdang lua lo hi.
1. Gaal-aihna
- Thalloh or Sanggam khatna ------ Aphei tumbul.[abultong].
- Zinkhak or Sanggam nihna ------- Aliang khat.
- Tuitaak, Tanupi -------------------- Anaak tangli.
- Sawlla, Tanu nihna ------------- Anaak tangthum.
- Sunghpi in --------------------- Angawngsa.
- Pu nihna ----------------------- Ameizui. Vaksa in aliang leh a iiksa kipia hi.
- Thalloh, Sanggam khatna -------- Apheitumbul.
- Zinkhak, Sanggam nihna --------- Aliang khat.
- Tuitaak, Tanupi ---------------- Nak tangli.
- Sawlla, Tanu nihna ------------- Nak tangthum.
- Sunghpi ------------------------ Angawngsa.
- Pu nihna ----------------------- Azungzui, ameizui.
- Nuphal ------------------------- Anaak' tangnih.
E. Tong (Zupinung) Ton Ciang a Sahawmdan tuamtuam
- Thalloh, Sanggam khatna -------- Aphei khat.
- Zinkhak, Sanggamnihna ---------- Aliang khat.
- Behsabawl ---------------------- Aliang tumbul.
- Sunghpi ------------------------ A awmlang.(naaktang-9 bang kipia hi.)
- Pute --------------------------- Ameizui tumnih suahin tumkhat kipia.
- Tuitaak, Tanupi ---------------- Amaugawh saluangkhat tutphah hi. Sialvun namkhat cingding zikkhat kipia hi.
- Sawlla, Tanu nihna ------------- Sagualgawh pen innteek pialo-in amau tutphah hi.
- Tulpi -------------------------- Azangsa phalkhat leh a pheisa baksagih kipia hi.
- Zawl --------------------------- Sialngawng kipia hi.
- Songte ------------------------- Akeng tumbul khatleh a iik phalkhat leh a sungkua namkim kipia.
- Lawigawhsa --------------------- Pusa thoihna bangin kihawm hi.
- Lawigawh voknusa --------------- Phaitam aa alaam cialna-in kipia hi. Zingzu leh phaitamzu site kipia hi.
- Thallohpa --------------------------------------- Apheibit.
- Zinkhakpa --------------------------------------- Aliangbit.
- Behsabawl --------------------------------------- A zaangsa ngah.
- Sunghpipa --------------------------------------- A awmlang nakguh tangkua bang.
- Tanupi ------------------------------------------ Aphei tumbul.
- Ama gawh saluangbup tutphah. Tanu nihna --------- Aliangtong.
- Sagualgawh tutphah. Zawl ------------------------ A ngawng pua.
- Pu ---------------------------------------------- Ameizui.
- Bangkuapi, Thallohpa ----------- A liang.
- Zinkhak ------------------------ Apheibul.
- Tulpipa ------------------------ Aliangkhat, ahuaikhat, akhanuai.
- Sabawl ------------------------- Azungzui.
- Sunghpi ------------------------ Abultong.
- Pu in -------------------------- Ameizui.
- Tanupi leh Anauzaw ------------- Tanu ten malli ngah uh hi. Adeekguh, azungzui, a-iikmuk anawi tangkhat baang, apheisa bakkhat.
- Tanu thumna -------------------- Aciangkang, azungzui, aphukka, apheisa bakkhat.
- Tanu lina ---------------------- Aciangkang, azungzui, a-iik tumkhat, apheisa bakkhat.
- Nuphal ------------------------- Azungzui khat. Sanggam dawnlam ten apheisa semin hawm hi.
- Sunghpi ------------------------- Angawngtan.
- Pu ------------------------------ Ameizui.
- Beh khatna ---------------------- Aliang khat.
- Beh nihna in -------------------- Abultong.
- Beh thumna ---------------------- Azangsa nakguh-3baang.
- Beh lina ------------------------ Azaangsa nakguh 2baang.
- Tanupi -------------------------- Anaak tangli baang.
- Akha phalkhat, Tanu nihna ------- Anaak tangthum baang.
- Tanu thumna in ------------------ Anaak tangnih baang.
- Nuphal -------------------------- Anaak tangnihbaang.
- Tulpipa ------------------------- Aliangbit khat. Akha phalkhat.
- Tulpipa ---------------------- Apheibul.
- Thallohpa -------------------- A-iiktawn leh aliangbit, akhanuai phalkhat.
- Zinkhak ---------------------- Aliangtong.
- Sungpi ----------------------- Abultong.
- Pu(Taangpu) ------------------ Ameizui
- Tanupi leh Tanu nauzaw ------- A deekguh, azungzui, a-iiktawn khat, aliangsa
- Tanu thumna leh Lina --------- A ciangkang, azungzui, a-iiktawn, aliangsa bakkhat.
- Tanu ngana ------------------- Azungzui, a-iik tumkhat, aliangsa bakkhat.
J. Sihna Hanken Sahawmdan: Tuitaak, or Tanupi Aphei, anaakguh tangkhat, vakhupeu [ asialin kipia] Anaaktangnih baang, apheisa bakkhat, angawngsa bakkhat, ahuaisa bakkhat, aliangsa bakkhat, asin, agilpi, agilkha,atuap a-ekthup, innlakte siguina aphuukka leh akopsam savaal tuamtuam kipialai hi. Sawlla or Tanu nauzaw. Aliang khat pia hi. Adangte Tanupi tawh kibangsak hi. Tanupi leh Tanu nauzaw in amau saante hawmkik uh hi. Apheisa khennih suah a, ama Thallohpa leh a Tanupi hawmsak hi. Anaakbul nihsuah a, tanu nauzaw pia hi.Thalloh leh Sunghpi. Anaak nih, apheisa,aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-eekthup, a-iik leh agilkha pia hi. Innlak guina samal(sakeng) apheikhat teelsak hi. Hih a sa saante pen amau bultengmah hawmsak hi. Apheisa bakthum suah a, Tanu-nauzaw, Sunghpi, leh Zinkhak hawmsak hi. Anaakbul pen Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Zinkhak leh Pu saan. Anaak tangnih baang, apheisa, aliangsa, angawngsa, ahuai, asin, angoi, atuap, agilpi, a-ekthup, a-iik leh agilkha saang hi. Savo kici asialin bakkhat tuak kipialai hi. Amau sante anaakbul nih suahin Tanupi leh Thalloh hawmsak hi. Apheisa thum suahin, Tanu nauzaw, Sunghpi, Zinkhak hawmsak hi.
Sabawlgel saan. Anaak tanggiat, apheisa, anaakbul nih, aliangsa, angawngsa, ahuai, asungkua namkim saang hi. Tua banah Innlak guina samak phei khattuak kipialai hi. Ahawmkik ciangin, anaak tanggiat tumnih suah a, amau aadingin tangli baang koih hi. Anaakbul nihsuah leuleu a, Tanu nauzaw leh Thalloh hawmsak hi. Thusageel saan. Anaakbul tangnih baang, aliangsa, angawngsa, apheisa, asungkua namkim saangsak hi. Zawl leh Nuphal saan. Anaakbul tangkhatbaang leh asungkua omlai bangbang kipia hi. Khankuang bawlte angawng phalkhat kipia hi. Nautaangte pen angoi tumkhat leh agilpi pia hi. Sungtaa. Aphuuk, angoi, agilpi pia hi. Miguina vokno malkhat pia hi. Simaisa Aphuuk asungkua namkim kipia hi. Khuangtumsa Khuangtumpa leh Daaktumte hawm dingin, anak tangkhat, apheisa bakkhat,angoi, agilpi, atuap kipia hi. Asin kihello hi. Laang'khetsa Apheisavo ki-aat hi. Innteek sa Thalloh siguina ateltawn, zungzui kaikha, aliangkhat, apheimal, ahuai, Atel leh azungzui.
Innlakguina sungpan innteek in, aliangbit,apheikhat, atel sungnung, tang uh hi. Lukhungsa kici, alungphalkhat, amuk, acingsa bakkhat, azel tumkhat, atuap, agilkha, asin, a-ekthup, aleii tumkhat.
K. Sahawmdan: Behlamte Thalloh in apheibul. Zinkhak in anaak tangli baang. Sialbawl in anaak tangthum Tulpikai in anaak tangnih Beh ngana in tangnihmah Behgukna anak tangnihmah Tanupawl Tanupi in abul Tanu nihna in aliang deih teelsak. Tanu thumna in aliang teelloh zawkpen Tanu lina in a zaangsa teelsak Tanu ngana in a zaangsa kiteellozaw pen. Tanu nautaang in aphuuksa hawm uh. A iiksa pen khunsa-in kihawm hi. Thallohpanin panto hi. Pu pawl. Pupi in angawng sang hi. Tangpu in ameizui ngah hi. Pu dangte pen ameizui tumtanin hawm hi A kicin keileh ahuai hawmsak hi. Thusa leh Sasem Apheisa aatin pia hi. Sakuangkhiat. A lutang, a-iik, aliang, azaangsakhat, angawng kikoihsak hi. Angoi kawnkhat, asinkakhat, cihbangin kikoihsak hi.
Ei Christian ten Zuhawm-Sahawm pen kinakzat nawnlo hi. Tanu leh Thusa agimdiak agamtaang diakte bek tanh kipia a, adangdangte ngeina zui-in kihawm lo hi. Tanupi leh anihna pen tuibuhsa peuh kipia hi. Christian sungah Beh-thusa leh Veng-thusa in nasep neisimsim hi. Tua ban-ah SDA Pawlpi diakdiak Ganpum zatna tawm hi. Zong kideih khollo maita hi. Zindo nading aa kigo leh innteekmeh ding aa kigo nangawn kibuaipih tamzaw ahihmanin kazang taktak lo hi.
Hih kagelh pen Khang taangthu ciamtehna ding leh Ngeina a kannuam khangnote aading ngimna tawh katheihsunsun hong gelhkhia kahi hi. Tua zong amauzat kammalte katheihtel loh tammahmah ta hi. Ameizu, asumkuul, aciangkang, abul, atong, amal cihkhawng kazakzak hangin bangcih katelloh ngentang ahi hi.
L. Pusa or Innsungpi thoih sahawmdan
- Bangkuapi, Thallohpa -------- A liang.
- Zinkhak --------------------- Apheibul.
- Tulpipa --------------------- Aliangkh at, ahuaikhat, akhanuai.
- Sabawl ---------------------- Azungzui.
- Sunghpi --------------------- Abultong.
- Pu in ----------------------- Ameizui.
- Tanupi leh Anauzaw ---------- Tanu ten malli ngah uh hi. Adeekguh, azungzui, a-iikmuk anawi tangkhat baang, apheisa bakkhat.
- Tanu thumna ----------------- Aciangkang, azungzu, aphukka,
- Zawl ------------------------ Sialngaw ng kipia hi.
- Songte ---------------------- Akeng tumbul khatleh a iik phalkhat leh a sungkua namkim kipia.
- Lawigawhsa ------------------ Pusa thoihna bangin kihawm hi.
- Lawigawh voknu sa ----------- Phaitam aa alaam cialna-in kipia hi. Zingzu leh phaitamzu site kipia hi.
Zomite in gualzawhna leh matutna khatpeuh a om ciangin kipahtawi uh hi. Kasangnaupan lai-in kapa in lai ka-on simin aktawh hong aihsak tawntung hi. Innkuan iin kilungkim mahmah hi. Kalai onman kei aklu hong nesak hi. Thuneuno abat hangin hanciamnopna hong khangsak hi. Nu leh pa hong pahtawina pen ki-angtanpih mahmah hi. Ka uu pen saben uuk ahih ciangin lailam haatlo hi. Ahih hangin vakhu khat amat pen kapa'n aklui khat tawh aihsak hi. Vakhu pen khuttum-cia phalo hi. A aihna aklui pen innkuanmeh cing hi. Tua bang kipahtawina in lungsim cidamsak hi.
N. Pute Tuukzuu Kholh: Zomi lawkite in tuuktung masa anpalte zuu in sa uh hi. Puute zuu khol uh hi. Zucil kaimasa pen a puupi suah uh hi. Apuu in la-in mawkneeklo hi. A tute cidamna ding leh mimza tangza lazo ding, sumnu sumpa lamzawhna dingin thupha ngetsak uh hi. Zomi te ngeina-ah numeite in pianna nulehpa vakna ding thu ngahlo hi. Go leh gam kitomsak lo hi. Ahih hangin numei nualam pen kipuapaih tuanlo hi. Naupangte in puute zahtakpiakna leh pahtawina itna lahna ding ngeina hoihmahmah nabawl zel hi. Puute tuukzu-kholh pen numeilam pahtawina ahi hi. Puute leh lamphung kineekzolo cih paunak nei uh hi. Tua pen naupangte in nulam ahi puute pen simmawh loh ding deihna hi. Lungsim sungah ngeina kipmahmah aguansak ahi hi. Puute simmawhte damlo hi. Nuamsa lo hi. cin umsak hi. Gilsung damlote in gau-an la ci'n puute kiangah ankhing vasiim uh hi. A tute tungah khasia leh, napu ngoidok hing bang hang hong hici bawl na hiam? cithei uh hi. Ngoidok cihpen gilnathei cihna ahi hi. Tua ahih ciangin damlohna thu khatpeuh a omleh puute kiang taailoh phamawh ahihmanin puute kizahtak hi. Ki -iit mahmah hi. Thupha ngahna-naak ahi hi.
Tanu-mokhak khempeuh kiciamkholin, a zu-kholhni kibangsak uh hi. Lawki-hunin omkhawlna munah aneek uh zuu hipen hi. Anlim sangin zuu pen thupiseh zaw uh hi.Puute pahtawina la vive sa uh hi.
- (1.a)Kei kapuu te sen a kapuu te ningzuu bang khum thei naleng nuampeng phuhsak vang e
- (1.b)Nuampeng phuhsak vang heisa bang paal thei naleng kapal losak vang e
- (2.a)Bualna ngei nuam bualna ngei nuam e, puvon siangsung bualna ngei nuam e
- (2.b)Laamna ngeinuam laamna ngei nuam e, puvon pahtang laamna ngei nuam e
- (3.a)Tualnuam e tualnuam e puute sumtual tualtung tualnuam e
- (3.b)Gam nuam e gam nuam e pupa gamzang gamnem gamnuam e
- (4.a)Pupa gamzang tangzang khat a, tangkhat suan zong simtheihloh piang e
- (4.b)Tang khat suan zong simtheihloh piang a bangaa sunglawh bang kasam hiam aw
- (5.a)Theisen puvon ngalliam bel aw tusuanmel haihkha na cia
- (5.b)Gual sang tongdam neem zaw ding a, aduang mel hoih ding aw ee
Tuhun Christian ten zong hih ngeina paikhia tuanlo hi. Zuu tangin cikhum bawngnawi peuh kikhol hi. Antak bungkhat bungnih vapuak thei hi. Pawlkhat in anlim-tuilim vaneekpih hi. Hih pen puute pahtawina pawi limci mahmah ahi hi.Ei Christian khangthak hunin zong puute pahtawina hunnuam limci-takin kibawl thei lel ding hi.
O. Sazaam: Japan-galma hunin saneek kisangkhaat mahmah hi. Sa-sai omlo hi. Dangka-tang ngahna haksa lua hi. Akpi khat matkhat in kilei hi. Minvawh khat neilo-in akno khat zong kigongam lo hi. Sumtawng-thoih ahihkeh huanthoih cihkhat in zang hamtang uh hi. Saneekna tawmlua ahihmanin lampi zong uh hi. Inn-4 inn-5 kipawlin banpai-in vok go uh hi. Tua pen sazaam kici hi. Vok pen bangcia go dingcih ciangtan uh hi. Pawlkhat in nekhawm hi. Pawlkhat in a kikimin sehhawm uh hi. Sa khamtakin ne uh ahihman sazaam pen ahihzote ki-eng mahmah hi. Hih kipawlna pen a cithei zawdeuhte aa hi. Meigong daipamte kihel zolo hi.
P. Tukvak: Tanghamkin kici ankung leh kiak kikimin a omlaitak lokhawh kikin mahmah hi. Lo-lel ahihman thacial uh hi. Kialhuntawh kituak sawnsawn hi. Thacialte kivaitut zolo ahihman, tuktun(akhawhsa-tun) ciang kivaakpan hi. Tuktun ciangin thacialte kaikhawm in zuu leh sa akhamtakin neekpih hi. Thacial-vaak tawh kibangnawnlo hi. Pawibawl banglel ahihman nuamsa mahmah hi.
Hih ngeinate pen dawibiakna tawh kisai hilo hi. Amau-hun tawh kituak nuntak khuasakzia ahi hi. Tua banga kikaihkhopnate pen a kingai tengmah ahi hi. Kikholhna tamleh kingaihna leh kiphawkna zong khangpah hi.